Powszechne prawybory w koalicji demokratycznej - bądźmy ze sobą szczerzy

   Polityczny cel prawyborów jest jasny jak słońce na niebie: stworzenie najszerszej możliwej koalicji demokratycznej z udziałem partii, ruchów społecznych, NGOSów i aktywnych obywateli. Koalicja ta musi spełniać dwa podstawowe warunki - odnowiony i realny społeczny mandat oraz czytelny, zrozumiały i szeroko akceptowany mechanizm wyłaniania listy wyborczej. Społeczny mandat tu i teraz dać mogą tylko prawybory, w żadnym wypadku nie dyktat partii najsilniejszej ani też zakulisowe ustalenia liderów. Zaangażowanie ludzi w ten proces, prawyborcza frekwencja przekraczająca minimum 5% uprawnionych, ale w optymalnym kształcie taka jak we Francji, Włoszech i USA czyli kilkunastoprocentowa, wszystko to ma przełamać nieufność elektoratu do opozycyjnych elit i - co niebagatelne - oddziałać również na wyborców PiS. Ludzie w terenie widzą przecież doskonale, jakie są mechanizmy kreowania kandydatów, czy w przypadku wyborów proporcjonalnych - listy wyborczej. Jeżeli w PiSie decyduje naczalstwo w wąskim gronie, niech w obozie demokratycznym zdecyduje wyborca w przejrzystym i całkowicie transparentnym procesie.

   Cel polityczny jest więc precyzyjnie zdefiniowany i trudny do podważenia, natomiast skomplikowana jest sama prawyborcza materia. W dużym uproszczeniu przedstawia się ona tak: wybory samorządowe mają być dla tej idei poligonem i próbą generalną, właściwa bitwa rozegra się przed wyborami parlamentarnymi w 2019. Obecna ordynacja, z zachowaniem ordynacji większościowej i dwuturowej w gminach, nie wymusza prawyborów bezpośrednio, bo w każdym przypadku dopuszcza zjednoczenie głosów w drugiej turze. W miastach, miasteczkach i małych gminach prawybory stanowią więc doskonały poligon i święto demokracji uczestniczącej i zaangażowanej, nie są jednak politycznie niezbędne. Inaczej jest z wyborami do sejmików - piekielnie ważnymi w kontekście ogromnych pieniędzy unijnych w Regionalnych Programach Operacyjnych - i wyborami do rad powiatów. Tu logika wyborcza jest bardzo podobna do parlamentarnej, tutaj  bez stworzenia - z odpowiednim wyprzedzeniem - stabilnej i silnej koalicji, niczego się nie ugra. Kaczyński liczy na to, że Schetyna nie skonstruuje szerokiego porozumienia, zadowalając się względnym sukcesem PO w Polsce zachodniej. Jak na razie rachuby prezesa pięknie się sprawdzają.

   I tu dochodzimy do sedna sprawy. Prawybory w małej gminie może zorganizować i przeprowadzić grupa wolontariuszy, przy niewielkiej pomocy samorządu. Ten model należy bezwzględnie przetestować w kilkunastu czy kilkudziesięciu miejscach, wymaga to jednak ogromnego wysiłku organizacyjnego i - mówiąc szczerze - nie gwarantuje powodzenia. Powodzenia, czyli po prostu znaczącego udziału obywateli, którzy podpiszą deklarację demokratyczną. Z tego punktu widzenia lepiej przeprowadzić je w dziesięciu gminach perfekcyjnie, niż spartolić w stu czy dwustu. Sama akcja informacyjna przed prawyborami to tygodnie chodzenia od drzwi do drzwi i przekonywania do idei miejscowych autorytetów. Jeżeli się tej pracy nie wykona, albo wykona ją po łebkach, zaszkodzimy tylko idei prawyborów. Przeciwnik - niekoniecznie PiS - wykorzysta każdy podobny błąd bezlitośnie, kompromitując przedsięwzięcie jako nieodpowiedzialne mrzonki niepoprawnych idealistów. Stąd w gminach małych musi obowiązywać zasada obecna na każdym porządnym poligonie: lepiej mało, ale perfekcyjnie z wielokrotnym wyprzedzającym testowaniem systemu, niż masowo, na żywioł, za to  z ryzykiem publicznej kompromitacji.

   Inaczej rzecz się przedstawia w dużych i średnich miastach. Tutaj - gdy ilość lokali prawyborczych musi pójść w dziesiątki i setki, niczego się nie zrobi bez pełnej i lojalnej współpracy oraz wszechstronnej pomocy samorządowej administracji. Prezydent czy burmistrz natychmiast stanie wtedy wobec groźby prokuratorskiego oskarżenia o niegospodarność i przekroczenie uprawnień, praktycznie eliminującego go z walki o reelekcję. Nikt się na to nie zdecyduje bez wsparcia najwybitniejszych autorytetów prawniczych i twardego stanowiska Unii w tej sprawie. Bezpieczeństwa odważnemu prezydentowi nie zapewnimy nigdy w stu procentach, natomiast trzeba zapewnić go w wiarygodny sposób, że nie zostanie z problemem sam, naprzeciw wrogiej potęgi państwa. Wrocław, Poznań, Gdańsk? We wszystkich tych miastach prawybory bardzo by się przydały, bo nie ma w nich po stronie demokratycznej tak zwanych pewniaków. Dyskusja z włodarzami na ten temat musi być odpowiedzialna i jasno określająca ryzyka dla strony samorządowej. Wracamy tu do punktu wyjścia: lepiej przeprowadzić operację z niemiecką perfekcją w jednym ośrodku, niż nieudolnie w dziesięciu.

Prawyborów sejmikowych nie przeprowadzimy bez wsparcia i świadomego współudziału partii. Skoro tak, należy ich praktyczną potrzebę wprowadzić natychmiast i jak najmocniej do debaty publicznej, wywierając wszechstronną i skuteczną presję na partyjnych liderów. Jeśli się na takie rozwiązanie nie zdecydują (brak czasu, doświadczeń czy polskich precedensów), to na nich spadnie odpowiedzialność za porażkę. W skali kraju w sejmikach PiS pokonać może przecież tylko bardzo szeroka koalicja, na pewno nie porozumienie dwóch partii liberalnych, zawarte jeszcze w ostatniej chwili i w atmosferze wzajemnego braku zaufania.

   Podsumowując: prawdziwa bitwa o wielką koalicję i mechanizm jej tworzenia rozegra się za kilkanaście miesięcy. Gdyby została wygrana, to partie w sporej części sfinansują i zorganizują prawybory, mają przecież po temu i środki i wykonawczy aparat. Przed wyborami samorządowymi trzeba wprowadzić ideę do powszechnego obiegu, przekonać do niej opinię publiczną oraz ogólnopolskie i lokalne autorytety i za wszelką cenę nie dopuścić do żadnej organizacyjnej czy frekwencyjnej porażki, ani wpadki. Słowem lepiej mniej, ale bez pudła. Prawybory stanowią bowiem - oprócz mądrego minimum programowego i odpowiedzialnej postawy liderów (nie tylko partyjnych) - najważniejsze spoiwo i motor obywatelskiej koalicji, która ma odsunąć PiS od władzy i stworzyć Konstytuantę. Operacji tej nie wolno pod żadnym pozorem zepsuć ani skompromitować.

Paweł Kocięba-Żabski